İŞ GÜVENCESİ VE KIDEM TAZMİNATI HAKKI KAĞIT ÜSTÜNDE!
- İşten Çıkış Bildirgelerinin Yüzde 80’i Kıdem Tazminatı Ödenmeyecek Şekilde Düzenleniyor
- İş Güvencesi Kâğıt Üzerinde Kalıyor!
- İşten Çıkış Bildirgelerinin Büyük Bölümü Şaibeli
- İşçilerin Yarıya Yakını “İstifa” Etmiş Gözüküyor
- İşverenler İşçilerin Kıdemini Sıfırlamak İçin İstifa Ettiriyor!
Rapora erişmek için tıklayınız
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) yargı kararıyla SGK’den aldığı işten çıkış kodlarının dağılımına ilişkin bilgileri rapor haline getirdi. Bilindiği gibi DİSK-AR’ın işten çıkış bildirgelerinin dağılımı konusundaki bilgi edinme talebini reddeden SGK’ye karşı DİSK’in açtığı idari yargı davası sonucu mahkeme SGK’nin red kararını iptal etmişti. Mahkeme kararı doğrultusunda SGK’den alınan işten çıkış bildirgelerinin sebeplere göre dağılımına ilişkin veriler çarpıcı gerçekler içeriyor.
İşçilerin işten çıkarılma veya ayrılma nedenleri (işten çıkış kodları) işçilerin iş hukukuyla güvence altına alınmış iş sözleşmesinin feshine bağlı çeşitli haklardan (ihbar, kıdem tazminatı ve işsizlik ödeneği gibi) yararlanıp yararlanamayacağını belirlemesi sebebiyle büyük önem taşıyor.
Asıl amaç kıdem tazminatını sıfırlama!
SGK verilerine göre 2015 ve 2021 arasında işverenler tarafından SGK’ye verilen toplam işten çıkış bildirgesi sayısı 124 milyon 90 bindir. İşten çıkış bildirgelerinin toplam sayısı sigortalı işçi sayısını aşıyor. Hayatın olağan akışına aykırı görünen bu durumun temel nedeni işçilerin sürekli girdi çıktı yapılarak çalıştırılmasıdır. Böylece işçiler kıdem tazminatını hak etmeyecek bir sebeple ya işten çıkarılıyor ya da istifası alınıyor. Böylece işçilerin kıdemi sıfırlanıyor ve iş hukukun sağladığı haklardan (kıdem ve ihbar tazminatı ile işsizlik ödeneği) alması engelleniyor. SGK verileri kıdem sıfırlaması uygulamasının tahminlerden çok daha yüksek olduğunu gösteriyor.
İstifa eden işçi sayısı inanılmaz yüksek ve şaibeli!
İşten çıkış bildirgelerinin kodlara göre dağılımına bakıldığında işten çıkış bildirgelerinin neredeyse yarısının işçinin istifa etmesi yoluyla gerçekleşmesi dikkat çekici bir veridir. İşten çıkış bildirgelerinde Kod-3 olarak bilinen “işçinin istifası” ilk sırada yer alıyor. 2015-2021 arasında toplam işten çıkış bildirgesi sayısı 124 milyon 90 bin iken Kod-3 ile -belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)- işten ayrılanların sayısı 56 milyon 569 bindir.
3 numaralı kod olan “belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshinin (istifanın) bu derece yüksek olması olağan değildir. Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi işçinin kıdem, ihbar tazminatı ve işsizlik ödeneğinden yararlanamaması anlamına geliyor. Bu nedenle işten çıkış bildirgelerinin yarısından fazlasını işçinin kendi isteğiyle belirsiz iş sözleşmesinin feshini oluşturması beklenir bir durum değildir.
İşçilerin yüzde 80’den fazlası kıdem tazminatı alamıyor!
İşten çıkış sebeplerine göre kıdem tazminatı alabilenler ile alamayanların dağılımı işçilerin yüzde 78 ile yüzde 84’ünün işten çıkış bildirgelerinin kıdem tazminatı hak edemeyecek şekilde düzenlendiğini göstermektedir. 2021’de işten çıkarılanların yüzde 84’lük gibi büyük bir bölümünün kıdem tazminatına erişemediği görülmektedir. 2021’de 16,8 milyon olan toplam işten çıkışı gerçekleştirilen işçinin 14,1 milyonu kıdem tazminatı alamamıştır.
2021’de işten çıkarılanların yüzde 84’lük gibi büyük bir bölümünün kıdem tazminatına erişemediği görülmektedir. 2021’de 16,8 milyon olan toplam işten çıkışı gerçekleştirilen işçinin 14,1 milyonu kıdem tazminatı alamamıştır. 2015-2018 arasında işten çıkışı gerçekleşen işçilerin yüzde 77 ile 78’i kıdem tazminatı alamadığı için bu oran 2019’da yüzde 75,8’e gerilemiş ve 2020’de ise yüzde 82,5’e yükselmiştir. 2020 ve 2021’deki yükselişin sebebi işten çıkarma yasağıdır. 2020-2021 arasında Kod-3’ün toplam işten çıkış bildirgelerindeki oranının olağandışı artmasıyla birlikte kıdem tazminatına erişemeyecek şekilde iş sözleşmesi sona erdirenlerin oranı daha da yükselmiştir.
1,5 Milyon İşçinin İş Sözleşmesi Kod-29’dan Feshedildi
2015-2021 döneminde Kod-29 gerekçesiyle 1 milyon 461 bin işçinin iş sözleşmesi İş Kanunu’nun 25-II. maddesi kapsamında feshedildi.