Örgütlenme özgürlüğü yurttaşların temel hakları arasındadır. Her yurttaş hak ve menfaatleri için, önceden izin almaksızın hak ve menfaatlerini savunacak herhangi bir örgüte üye olabilir ve faaliyet gösterebilir.

İşçiler açısından ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini koruyan ve işverenle/sermayeyle pazarlık yaparak toplusözleşme imzalama hakkına sahip olan yegane örgüt sendikadır. Sendikalar işçiler tarafından kurulan yasal kuruluşlardır. Sendikalar memleket, inanç, milliyet, düşünce ayrımı yapmadan tüm işçilere açıktır, üyelik için tek şart işçi olmaktır ve insanların renkleri, inançları, politik düşünceleri ve inançları ne olursa olsun hiçbir ayrımcılığa maruz kalmadan sendika içinde seçme ve seçilme hakkına sahiptir. Sendika işyerinde yetkili olup toplusözleşme imzaladığında da hiçbir ayrım olmadan sağlanan hak ve menfaatlerden tüm üyeler yararlanmaktadır. Bu anlamda sendikalar bütünleştirici kurumlardır, birlik-beraberlik-dayanışma ilkelerine hayat verirler.

Örgütlenme özgürlüğü anayasa ve ilgili kanunlarca güvence altındadır. Ayrıca Türkiye’nin imzaladığı ve iç hukukta geçerliliğini koruyan ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmelerinde de örgütlenme özgürlüğü temel haklar arasında sayılmaktadır. Aşağıda ilgili maddelerden örneklere yer veriyoruz.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 23. madde:
Herkes kendi çıkarlarını korumak için sendika kurma ve sendikaya girme hakkına sahiptir.

T.C. Anayasası’nın 51. Maddesi:

Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.

6356 Sayılı SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU

MADDE 17 – (1) On beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanlar, işçi sendikalarına üye olabilir.

(3) Sendikaya üye olmak serbesttir. Hiç kimse sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamaz.

MADDE 25 – (1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.

(2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.

(3) İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.

(4) İşverenin fesih dışında yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.

Sendika Özgürlüğüne ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin 87 Sayılı ILO Sözleşmesi

Madde 2: Çalışanlar ve işverenler, herhangi bir ayırım yapılmaksızın önceden izin almadan istedikleri kuruluşları kurmak ve yalnız bu kuruluşların tüzüklerine uymak koşuluyla bunlara üye olmak hakkına sahiptirler.