BAŞKANLIK REJİMİNDE BÖLÜŞÜM İLİŞKİLERİ KÖTÜLEŞTİ!
GELİR BÖLÜŞÜMÜNDE BÜYÜK BOZULMA!
- Türkiye büyüyor ancak emeğin büyümeden aldığı pay (işgücü ödemeleri) azalıyor!
- Başkanlık rejimi döneminde bölüşüm ilişkileri daha da bozuldu.
- Başkanlık rejimi öncesinde, 2016’da emeğin payı yüzde 36,3 iken 2022’de 10 puan gerileyerek yüzde 26,3 oldu.
- 2022 yılında GSYH yüzde 107 büyürken sermaye gelirleri yüzde 113 ve işgücü ödemeleri ise sadece yüzde 82 büyüdü.
- Başkanlık döneminde GSYH yüzde 300 büyürken emek gelirleri yüzde 213 ve sermaye gelirleri ise yüzde 332 büyüdü!
TÜİK 2022 yıllık ve 2023 Nisan-Mayıs-Haziran aylarını kapsayan Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2. çeyrek verilerini 31 Ağustos 2023’te yayımladı. Dönemlik verilerde EYT’lilerin emeklilik ödemeleri sebebiyle işgücü payında bir artış görülürken yıllık verilerde işgücü payında ciddi bir düşüş söz konusu.
TÜİK verilerine göre GSYH 2023 2. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,8 arttı. 2023 2. çeyreğinde gayrisafi katma değerden emekçilerin aldığı pay bir önceki yılın aynı dönemine göre 9 puan artarak yüzde 34,3 oldu. Gayrisafi katma değerden sermayenin aldığı pay ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 10,5 puan azalarak yüzde 43,8 oldu. Ancak emeğin büyümeden aldığı payın artışı ile sermayenin aldığı payın azalışı gelir dağılımındaki bir iyileşmeye işaret değil. Verilerin kapsadığı Nisan, Mayıs ve Haziran ayları EYT nedeniyle kıdem tazminatı alanlarda ve emekli aylığı bağlananlarda yükseliş yaşanan aylardandır. Emeğin payındaki artışın asıl sebebi budur.
Öte yandan aynı gün yayımlanan GSYH 2022 yıllık verilerinde bölüşüm ilişkilerinin kötüleştiğini görmek mümkündür. TÜİK verilerine göre GSYH 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 5,5 büyüdü. Büyümeden emeğin aldığı pay 2021’e göre 3,7 puan azalarak yüzde 26,3 oldu. Sermayenin büyümeden aldığı pay ise 2021’e göre 1,4 puan artarak 2022’de yüzde 53,7’ye yükseldi.
Başkanlık sistemi döneminde bölüşüm ilişkileri hızla kötüleşti. Başkanlık rejiminin uygulanmasından kısa bir süre önce 2016’da Gayrisafi Katma Değer içinde emeğin payı yüzde 36,3 iken 2022’de 10 puan gerileyerek yüzde 26,3 oldu. Buna karşılık 2016’da yüzde 47,5 olan sermayenin payı 2022’de 6,2 puan yükselerek yüzde 53,7 oldu.
Gayrisafi yurt içi hasıla (gelir yöntemiyle cari fiyatlarla) 2022 yılında bir önceki yıla göre (enflasyondan arındırılmamış olarak) yüzde 107 oranında arttı. Aynı dönemde işgücü ödemelerinde yüzde 82, net işletme artığında ise yüzde 113 oranında artış yaşandı.
Başkanlık sisteminin uygulanmaya başladığı 2018 yılını 100 kabul ettiğimizde GSYH cari fiyatlarla başkanlık döneminde 100’den 399’a çıkarken, emeğin payı 100’den 313’e çıktı. Böylece başkanlık döneminde toplam emek gelirleri parasal olarak yüzde 213 oranında artmış oldu. Aynı dönemde sermaye gelirleri ise 100’den 432’ye yükselerek yüzde 332 oranında arttı.
Araştırma bültenine PDF formatında ulaşmak için: https://arastirma.disk.org.tr/?p=10349